Rozwój technologii sprawił, że sale koncertowe i teatralne na całym świecie są wyposażane w bardzo zaawansowane, najnowocześniejsze systemy nagłośnieniowe zapewniające dźwięk immersyjny, za sprawą którego słuchacze mogą przeżywać muzykę jak nigdy dotąd – każdy odbiorca ma możliwość usłyszeć kompletny, pełnowartościowy miks, doskonałą lokalizację poszczególnych źródeł, z zachowaniem proporcji i kierunkowości instrumentów i głosów na scenie. Tradycyjny system stereo nie zapewni takich wrażeń ani takiej jakości. System dźwięku immersyjnego to przyszłość i rewolucja technologiczna. W nadchodzących latach dźwięk przestrzenny ukształtuje sposób, w jaki artyści tworzą muzykę, spektakle teatralne, dźwięk filmowy. Immersja zapewnia niezapomniane wrażenia coraz bardziej wymagającej publiczności.
By w pełni cieszyć się walorami systemu d&b Soundscape, w kaliskim teatrze zainstalowano imponującą liczbę głośników, stawiając na wysokiej klasy modele. (fot. M. Zacharow)
W czasach, w których dostęp do szerokiej oferty dóbr kultury można zapewnić sobie jednym kliknięciem myszki, kontakt z żywym wykonawstwem, muzykami, aktorami, akcją sceniczną z dźwiękiem o wyjątkowej jakości i walorach przestrzennych jest nie do zastąpienia. Decydenci z Teatru im. Wojciecha Bogusławskiego w Kaliszu postanowili pójść z duchem czasów i wybiec w przyszłość. Na Dużej Scenie firma Konsbud Audio zainstalowała najnowocześniejsze nagłośnienie, jakiego nie ma żaden inny teatr dramatyczny w Polsce. W wyniku modernizacji systemu nagłośnienia, Teatr zyskał możliwość kreowania przestrzeni dźwiękowej i wielokanałowej projekcji na najwyższym poziomie za sprawą systemu immersyjnego d&b audiotechnik Soundscape, któremu za chwilę poświęcę nieco więcej miejsca. Budujące jest to, że rewolucyjne technologie pozwalające na uzyskanie wyjątkowo spektakularnych rezultatów dźwiękowych są instalowane w rodzimych instytucjach takich jak Teatr im. Wojciecha Bogusławskiego w Kaliszu. Pięknie położony, trzeci pod względem długości istnienia teatr dramatyczny w Polsce został założony w 1801 przez Wojciecha Bogusławskiego – wybitnego aktora, śpiewaka operowego, reżysera, dramatopisarza, propagatora ideologii oświecenia. W 1900 roku był jednym z najpiękniejszych budynków teatralnych w Królestwie Polskim. Przez historyczne zawieruchy, teatr przeszedł wiele perturbacji, w 1914 roku został spalony przez wojska pruskie. Gmach w tym kształcie, jaki znamy dziś, oddano do użytku w 1936 roku. Klasycystyczny budynek zaprojektował Czesław Przybylski, wybitny polski architekt. Po nim pieczę nad planami przejął ceniony projektant i uczeń Przybylskiego, Juliusz Żórawski.
Pięknie położony, trzeci pod względem długości istnienia teatr dramatyczny w Polsce został założony w 1801 przez Wojciecha Bogusławskiego – wybitnego aktora, śpiewaka operowego, reżysera, dramatopisarz a, propagatora ideologii oświecenia. (fot. M. Czarnecka)
W 2021 roku w Teatrze zapadła decyzja o realizacji inwestycji o nazwie „Zwiększenie atrakcyjności oferty poprzez modernizację infrastruktury Teatru im. Wojciecha Bogusławskiego w Kaliszu”, której celem było stworzenie nowego systemu nagłośnienia na Dużej Scenie. W drodze przetargu wybrano ofertę firmy Konsbud Audio, która zaproponowała wysoko oceniany na całym świecie system Soundscape niemieckiej firmy d&b audiotechnik. Konsbud Audio uzyskał zgodę konserwatora zabytków na prowadzenie prac w budynku i wykonał kompleksową instalację systemu elektroakustycznego. Firma d&b audiotechnik istnieje od 1981 roku, ma siedzibę w Backnang, na północ od Stuttgartu. Produkuje najwyższej klasy procesory, interfejsy, końcówki mocy i zestawy głośnikowe, które cieszą się wielkim uznaniem wśród wykonawców, producentów i realizatorów dźwięku. System Soundscape d&b audiotechnik pozwala na bardzo precyzyjne przypisanie lokalizacji dowolnego dźwięku w przestrzeni akustycznej, oddanie jego ruchu czy stworzenie odpowiedniego kontekstu akustycznego. Można chyba bez większego ryzyka stwierdzić, że przyszłość nagłośnienia scenicznego będzie należeć do rozwiązań oferujących dźwięk immersyjny, zatem podjęta decyzja jest krokiem w dobrym kierunku – renomowane miejsca na całym świecie wybierają właśnie takie systemy. W przypadku Teatru w Kaliszu jest to wręcz przeskok o kilka epok, od posiadanych poprzednio 6 głośników do łącznej liczby 75.
Nagłośnienie frontowe składa się z 5 gron, a każde z nich z 3 szerokopasmowych zestawów AL90. (fot, M. Zacharow)
Dawid Chrabałowski, inżynier Działu Wsparcia Technicznego Konsbud Audio, podkreśla, że: „Immersja Soundscape jest zupełnie nowym, innym podejściem, jeśli chodzi o dystrybucję dźwięku na widownię. Odchodzimy od klasycznego podejścia stereofonicznego, Soundscape daje nam pełną przestrzenność. Dzięki specjalnemu procesorowi widzowie są w stanie bardzo dobrze zlokalizować źródło dźwięku, przez co odbiór spektaklu czy dowolnego wydarzenia muzycznego, jest bardziej naturalny.” I jak dodaje: „Podobny system powstał do tej pory w Polsce tylko w Teatrze Muzycznym w Gdyni. Natomiast na świecie system Soundscape funkcjonuje w bardzo prestiżowych salach, jak Royal Albert Hall w Londynie, Carnegie Hall w Nowym Jorku czy w Operze w Sydney.”
Wokół widowni ulokowano aż 50 szerokopasmowych zestawów głośnikowych 8S. (fot. M. Zacharow)
By w pełni cieszyć się walorami systemu d&b Soundscape, w kaliskim teatrze zainstalowano imponującą liczbę głośników, stawiając na wysokiej klasy modele. Nagłośnienie frontowe składa się z 5 gron głośników, a każde z nich z 3 szerokopasmowych zestawów AL90. Zestawy głośnikowe wyposażono m.in. w dwa niskotonowe przetworniki 10-calowe oraz pojedynczy (umieszczony w falowodzie) driver 1,4 cala z cewką 3-calową. Masa pojedynczego głośnika to 23 kg, a jego obudowa jest wykonana z wysokiej jakości wielowarstwowej sklejki. Ponadto jako front-fille zastosowano 6 szerokopasmowych zestawów głośnikowych 5S, wyposażonych w przetworniki 5- i 1-calowe, charakteryzujące się dyspersją 100° oraz maksymalnym SPL 118 dB. Dla zapewnienia odpowiednich basów w Teatrze, zainstalowano 4 zestawy głośnikowe niskotonowe V-SUB. Potężny subwoofer zawiera drivery 18- i 12-calowe, gwarantujące maksymalny SPL na poziomie 137 dB. Umieszczono je w dwukomorowej obudowie pasmowo-przepustowej. Dzięki zastosowanym rozwiązaniom uzyskano kardioidalną charakterystykę kierunkową basu. Sam głośnik, jak na swoją moc, ma umiarkowaną masę, 64 kg. I wreszcie – prawdziwy dźwięk immersyjny wymaga nagłośnienia dookólnego, zatem wokół widowni ulokowano aż 50 szerokopasmowych zestawów głośnikowych 8S. Należą do tej samej serii, co zestawy front-fill, ale są większe, z przetwornikami 8- i 1-calowymi, stożkową dyspersją 100° i maksymalnym poziomem SPL 127 dB. Masa pojedynczego głośnika wynosi 7,4 kg. System nagłośnienia wymagał także instalacji 19 wzmacniaczy mocy wyposażonych w procesor sygnałowy DSP – w przypadku gron głównych i subwooferów jest to 5 sztuk modelu 30D, zaś dla front-fill i głośników dookólnych są to mniejsze modele 10D, w liczbie 14 sztuk. Oba oferują 4 analogowe wejścia i 4 cyfrowe AES/EBU kanały poprzez dwa wejścia. Moc 30D wynosi 4 x 1600 W (4 Ω), a 10D: 4 x 700 W.
Grona główne i subwoofery zasilają wzmacniacze d&b 30D. Front-fill i głośniki dookólne mniejsze modele 10D. W sumie zainstalowano 19 wzmacniaczy. (fot. M. Zacharow)
Wzmacniacze posiadają wbudowane procesory pozwalające na kontrolę każdego kanału wzmocnienia, można wybrać gotowe opracowane przez d&b presety dla użytych zestawów głośnikowych oraz przetestować ich poprawność działania. Ponadto każdy kanał posiada dwa 16 kanałowe korektory parametryczne wyposażone w różne rodzaje filtrów (notch, shelving, asymmetric), można ustawić dla każdego kanału wyjściowego opóźnienie o wartości od 0,3 ms do 10 s. Komunikację audio (jako sieciowy pomost w ramach Dante/AES) zapewnia 6 interfejsów DS10, oferujących po 16 cyfrowych kanałów wyjściowych i 4 wejściowe w formacie AES3. System nagłośnienia dźwięku immersyjnego d&b Soundscape funkcjonuje na rynku od kilku lat i zdobył wielkie uznanie branży, wyznaczając nowe standardy – dzięki swojej uniwersalności, możliwości dowolnej konfiguracji dużej liczby głośników oraz obsługi wielu obiektów dźwiękowych w obrębie systemu.
Komunikację audio (jako sieciowy pomost w ramach Dante/AES) zapewnia 6 interfejsów DS10. (fot. M. Zacharow)
Dzięki nowemu systemowi teatr w Kaliszu stał się doskonale wyposażonym i bardzo atrakcyjnym obiektem. Sami pracownicy skomentowali pojawienie się systemu w bardzo obrazowy sposób: „Zmianę można porównać co najmniej do przesiadki z seryjnego samochodu do modelu wyścigowego, choć spotkaliśmy się z opinią, że to jest przesiadka z malucha do jumbo jeta. Dokonując modernizacji, planowaliśmy system perspektywiczny, który zaspokoiłby nie tylko nasze obecne potrzeby”. Marzyliśmy o systemie ‘na jutro’, a nie tylko ‘na dziś’. Uważamy, że systemy immersyjne są systemami, które są przyszłością nagłośnienia w teatrach, choćby ze względu na konkurencję ze strony kin czy nawet domowych systemów audio. Soundscape daje twórcom i realizatorom niedostępne wcześniej możliwości przygotowania spektakli oraz dostarcza ciekawych i niezapomnianych wrażeń, odzwierciedlając bardzo precyzyjnie to, co twórca chce przekazać. Jedynym ograniczeniem może okazać się wyobraźnia twórcy bądź realizatora.”
Dzięki nowemu systemowi teatr w Kaliszu stał się doskonale wyposażonym i bardzo atrakcyjnym obiektem. (fot. M. Zacharow)
„System wymusza kreatywność” – podkreśla Jacek Mazur, realizator dźwięku, inżynier wsparcia technicznego Konsbud Audio. „Czasami, analizując moją pracę w charakterze realizatora dźwięku, żartuję, że jest to wada, ponieważ narzuca specyficzny sposób myślenia. I nie da się od niego powrócić do klasycznego miksowania w stereo. Emulacje pomieszczeń, automatyka obiektów (źródeł dźwięku) pozwalają mi na wykorzystanie przestrzeni całego pomieszczenia jako sceny dla dźwięku, a to daje pole do popisu. Z technicznej strony patrząc, sposób, w jaki Soundscape pokrywa nagłaśnianą przestrzeń, pozwala nam na zniwelowanie miejsc o gorszej słyszalności. Każdy widz otrzyma taki sam obraz dźwiękowy, bez zakłóceń czy kompromisów. Jego integracja z protokołem OSC to kolejny zestaw rozwiązań, który daje nam możliwość użycia różnorakiego oprogramowania do sterowania przebiegiem spektaklu czy koncertu, nie wspominając już o najzwyklejszym w tych czasach tablecie dotykowym, a sterowanie oparte na znanym technikom obcującym z d&b programie R1 znacznie ułatwia pracę.”
Spektakle w Teatrze w Kaliszu zyskały niezwykłą oprawę dźwiękową, która pokazuje, jak technologia łączy się ze sztuką, ciesząc oczy i uszy publiczności, nie tylko kaliskiej zresztą, bo na pewno warto wybrać się do tego historycznego miasta z dalszych zakątków Polski, zwiedzić je i doświadczyć dźwięku immersyjnego w spektaklu teatralnym na miarę XXI wieku.
Tekst: Dariusz Mazurowski, Muzyka i Technologia
Zdjęcia: Magdalena Czarnecka, Mikołaj Zacharow
