Gdański Teatr Szekspirowski

Sympatycy teatru nie mogą narzekać na brak tego rodzaju instytucji w naszym kraju. Publiczność ceniąca obcowanie z aktorem na żywo ma możliwość odwiedzenia zarówno teatrów muzycznych, scen eksperymentalnych, teatrów operowych czy teatrów dramatycznych realizujących coraz nowocześniejsze przedsięwzięcia. Oczywiście rodzaj prezentowanych w danej przestrzeni przedstawień ma kluczowy wpływ na technologię samego teatru oraz zastosowane w nim rozwiązania i koncepcje. A jakie technologiczne rozwiązania dostępne na dzisiejszym rynku mogłyby pracować w XVI i XVII wieku w teatrze elżbietańskim w trakcie spektakli napisanych na przykład przez Szekspira? 19 września 2014 roku – po dwudziestu latach starań i trzech latach budowy – odbyło się oficjalne otwarcie Gdańskiego Teatru Szekspirowskiego, który w pełni odpowiada na to pytanie.   Gdański Teatr Szekspirowski to instytucja kulturalna powołana do życia przez Fundację Theatrum Gedanense w 1999 roku, kontynuująca dziedzictwo organizowanego w Gdańsku od 1993 roku Festiwalu Szekspirowskiego. Wśród głównych założeń przyświecających założycielom GTS wskazać można stworzenie nowej, niespotykanej dotąd przestrzeni teatralnej przekładającej się na tworzenie, prezentację oraz upowszechnianie kultury teatralnej. Jest to w dużej mierze realizowane przez szeroko rozumiane działania edukacyjne. Dzięki odpowiedniej przestrzeni nowego teatru będą mogły odbywać się tutaj m.in. sesje szkoleniowe, kursy, wizyty studyjne, seminaria nauczycielskie, spotkania z artystami czy wpisane w tradycję budynku warsztaty i turnieje fechtunku.   Najnowszy nabytek Gdańska jest pierwszym po II wojnie światowej teatrem w tym mieście wybudowanym całkowicie od podstaw. Zachwyca nie tylko architektura budynku, która jest projektem włoskiego architekta Renata Rizziego, profesora Akademii Sztuk Pięknych w Wenecji, ale przede wszystkim zaawansowana technologicznie konstrukcja i drewniane wnętrza. Dzięki zastosowaniu właśnie tej zaawansowanej technologii scenicznej jedna scena łączy w sobie trzy różne funkcjonalności: klasyczną włoską scenę pudełkową, scenę elżbietańską oraz centralną arenę. Łącznie teatr ma kubaturę ponad 53 000 m3 oraz powierzchnię całkowitą ponad 12 000 m2, z czego prawie 8 000 m2 to powierzchnia użytkowa. Zależnie od ustawienia widowni w formie jednej z wspomnianych wcześniej konfiguracji, spektakle grane w nowym gdańskim teatrze może oglądać równocześnie maksymalnie sześciusetosobowa publiczność. Gdański Teatr Szekspirowski jest jedynym na świecie teatrem wyposażonym w otwierany dach, dzięki czemu spektakle mogą być realizowane pod gołym niebem przy świetle dziennym, co odpowiada warunkom typowego teatru elżbietańskiego. Co ciekawe, całościowe otwarcie dachu ważącego 160 ton zajmuje zaledwie trzy minuty. Cała inwestycja kosztowała ponad 93 000 000 zł, z czego aż 51 000 000 pochodziło z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego.   W tym nowoczesnym obiekcie firma Konsbud Audio była wykonawcą w zakresie dostawy i integracji sprzętu elektroakustycznego, górnej mechaniki sceny, a także urządzeń oświetlenia technologicznego sceny.  Nagłośnienie Gdański Teatr Szekspirowski to bez wątpienia przestrzeń bardzo nowoczesna – również w zakresie nagłośnienia. Ze względu na funkcjonowanie GTS-u w roli teatru elżbietańskiego oraz jako siedziby Gdańskiego Festiwalu Szekspirowskiego, będącego częścią Europejskiej Sieci Festiwali Szekspirowskich, twórcy systemu elektroakustycznego musieli uwzględnić związane z tymi zadaniami rozwiązania.   Aby zachować klasyczną formę teatru szekspirowskiego, inżynierowie z firmy Konsbud Audio zwrócili szczególną uwagę na dwa aspekty. Pierwszym z nich jest mobilność systemu nagłośnieniowego. Zgodnie z założeniami teatr ma pracować w różnych konfiguracjach scenicznych (m.in. teatr drewniany, teatr elżbietański, sala bankietowa). Z uwagi na ten fakt nagłośnienie może być w zasadzie dowolnie rekonfigurowane, dostosowując się do potrzeb konkretnego spektaklu lub widowiska, i montowane na jednej z trzech mobilnych suwnic lub w innych, przeznaczonych do tego celu miejscach na scenie i widowni. Co więcej, gdyby pojawiła się taka konieczność, cały system główny może zostać w łatwy sposób zdemontowany. Drugim aspektem wynikającym z architektury i programu funkcjonalnego obejmującego realizację spektakli w konwencji teatru elżbietańskiego z minimalnym nakładem środków technicznych (na przykład z wykorzystaniem jedynie naturalnego oświetlenia docierającego do sali poprzez otwarty dach nad widownią), była chęć zapewnienia widzom na balkonach właściwego komfortuodsłuchu przekazu słownego od aktorów bez akcentowania roli systemu nagłośnieniowego.  d&b audiotechnik w służbie teatrowi Cały system nagłośnieniowy został skonfigurowany w oparciu o produkty znajdujące się w ofercie firmy d&b audiotechnik. W ustawieniu klasycznym jako nagłośnienie główne wykorzystano zestawy głośnikowe d&b audiotechnik T10 oraz zestawy niskotonowe V-SUB. System ten jest zasilany zaawansowanymi technologicznie wzmacniaczami mocy D80. W zakresie monitorów podłogowych zastosowano urządzenia d&b audiotechnik MAX12 oraz na potrzeby zestawów sidefill d&b audiotechnik E8. Wykorzystano tutaj również wzmacniacze niemieckiego producenta – modele D6. Sygnał do wzmacniaczy jest przesyłany cyfrowo z pomocą standardu AES/EBU. Ze względu na fakt, że każda z końcówek mocy ma wbudowany procesor DSP, nie było koniecznościstosowania dodatkowego procesora sygnałowego. Sterowanie wzmacniaczami mocy odbywa się za pomocą komputera po skrętce. Konfiguracja sterowania jest zaprojektowana indywidualnie za pomocą aplikacji d&b audiotechnik R1.   Jednym z założeń projektowych opisywanego obiektu była możliwość łatwej i szybkiej rekonfiguracji sceny, a więc również systemu nagłośnieniowego. Ze względu na ten fakt firma Konsbud Audio przygotowała zestaw scenariuszy w postaci gotowych ustawień zawieszenia zestawów głośnikowych i presetów do końcówek mocy. Gotowy system pozwala bowiem nie tylko na realizację zadań teatralnych, ale również koncertowych, konferencyjnych czy performerskich.O wyborze tego konkretnego systemu frontowego do Gdańskiego Teatru Szekspirowskiego zdecydowały kompaktowe rozmiary poszczególnych elementów, łatwa instalacja, ale przede wszystkim niespotykana w innych produktach funkcjonalność. Urządzenia systemu T firmy d&b audiotechnik mają możliwość pracy zarówno w trybie line array, jak również w trybie źródła punktowego (point source). Zmiana trybu pracy odbywa się poprzez obrócenie tuby wysokotonowej, do czego nie są wymagane żadne narzędzia czy demontaż maskownicy zestawu głośnikowego. Oczywiście efekt zmiany trybu pracy zestawu uzyskiwany jest nie tylko przez proste obrócenie tuby wysokotonowej, ale przede wszystkim dzięki innowacyjnej konstrukcji wykorzystującej między innymi soczewki akustyczne wytworzone przez odpowiednio ukształtowaną maskownicę. Możliwość zmiany trybu pracy znacząco rozszerza spektrum zastosowań. Te same zestawy głośnikowe mogą podczas jednego spektaklu tworzyć klasyczny koncertowy system line array, a kiedy indziej wykorzystywane są jako system rozproszonych źródeł punktowych dogłaśniających poszczególne przestrzenie widowni czy też jako system nagłośnienia monitorowego sceny.   Zainstalowane zestawy d&b T10 mają opatentowany przez firmę d&b audiotechnik system montażu – podobny do rozwiązania zastosowanego w seriach J czy V – który w parze z małą wagę elementów pozwala na złożenie i podwieszenie grona przez dwie osoby. Jak już wspomniano, widownię stanowią również trzypoziomowe balkony umieszczone bezpośrednio jeden nad drugim. W celu ich dogłośnienia oraz dla potrzeb spektakli, w których nie jest wykorzystywany system nagłośnienia frontalnego, zastosowano zestawy d&b audiotechnik 4S o niewielkich wymiarach wbudowane dyskretnie w sufity nad balkonami. Łącznie na trzech piętrach balkonów zainstalowano trzydzieści cztery sztuki tych zestawów głośnikowych.  System konsolet fonicznych Ze względu na uznaną jakość brzmienia, popularność, łatwość pracy, a przede wszystkim niezwykle ważny i użyteczny w przestrzeni teatralnej rozbudowany i funkcjonalny system scen, jako konsoletę główną zdecydowano się użyć model Yamaha CL3 wraz z zestawem stageboksów RIO. Na potrzeby realizacji nagłośnienia monitorowego sceny zastosowano konsoletę Yamaha CL1.   Teatr został wyposażony w dwa systemy do rejestracji i odtwarzania sygnałów fonicznych. Pierwszy z nich to system Avid Pro Tools, zainstalowany na komputerze MacBook, współpracujący z konsoletą za pomocą protokołu transmisji Dante oraz Virtual SoundCard. Drugim jest twardodyskowy rejestrator Blackbox Recorder marki JoeCo.  Cały omawiany system pozwala na używanie go w różnych zestawach i konfiguracjach. Na przykład dzięki możliwości zamontowania wzmacniaczy w mobilnym casie można ich użyć wraz z kilkoma zestawami głośnikowymi, tworząc niewielki system, który może zagrać w zupełnie innej części teatru. Do zadań nie wymagających zaawansowanych funkcji przeznaczony jest wspomniany już, niewielkich rozmiarów analogowy mikser ZED-12FX firmy Allen & Heath, który wraz z podwójnym odtwarzaczem CD, głośnikami z sali głównej czy wzmacniaczami z amplifikatorowi może dać użytkownikowi prosty system pozwalający na przykład na realizację spektakli na dziedzińcu teatru.  Oprócz konsolety czy systemu zestawów głośnikowych, niezwykle istotnym elementem każdego teatru są systemy mikrofonowe. Do gdańskiego obiektu dostarczono system mikrofonów bezprzewodowych Audio-Technica z serii 4000. Teatr został wyposażony w osiem odbiorników stacjonarnych zamontowanych w amplifikatorni oraz jako zestaw mobilny osiem odbiorników zainstalowanych w skrzyni typu flight case. W skład systemu wchodzą także dwie anteny UHF obejmujące swym zasięgiem przestrzeń całej sali. Jeżeli chodzi o nadajniki pracujące w tym systemie, wskazać należy osiem nadajników typu bodypack oraz sześć nadajników typu handheld. Oczywiście listę uzupełnia cały zestaw klasycznych mikrofonów przewodowych. Nie tylko system nagłośnieniowy sceny Ostatnim elementem związanym z dźwiękiem, który został dostarczony przez firmę Konsbud Audio do Gdańskiego Teatru Szekspirowskiego, jest system rozgłoszeniowy. Został on skonfigurowany w oparciu o urządzenia firmy Biamp Systems: procesor DSP z serii Nexia, wielokanałowy wzmacniacz mocy MCA pracujący w systemie 100V oraz głośniki sufitowe Apart Audio. System pozwala na jednoczesne przesłanie kilku sygnałów audio wraz z pełnym processingiem oraz kontrolą, na którą strefę ma być nadawany. Pomimo rozbudowanych funkcjonalności, cały system jest skonfigurowany w taki sposób, aby jego obsługa dla pracujących z nim na co dzień użytkowników czy osób zupełnie nieznających tych urządzeń była bardzo prosta.  Mechanika sceniczna i oświetlenie sceny Korzystając z potencjału Przedsiębiorstwa Specjalistycznego Teatr wykonano prace związane z górną mechaniką sceniczną oraz wyposażeniem w urządzenia oświetlenia technologicznego sceny. Rzeczą szczególną, wyróżniającą Gdański Teatr Szekspirowski spośród innych teatrów, jest budowa sceny. Została ona zaprojektowana tak, aby scenę można było ustawić w trzech pozycjach: z otwartym dachem, a więc w stylu elżbietańskim, w tradycyjnym ustawieniu, gdzie widownia znajduje się naprzeciwko sceny, oraz w układzie areny, gdzie scena jest otoczona ze wszystkich stron przez widownię. Mechanika sceny umożliwia poruszanie nią nawet w obecności aktorów. Widownia także jest ruchoma i w zależności od ustawienia może pomieścić do sześciuset widzów.   Teatr z czasów Szekspira, ale z najnowszymi rozwiązaniamiWewnątrz Gdańskiego Teatru Szekspirowskiego znajdziemy tradycyjne reflektory teatralne marki Spotlight z soczewką PC: Vario 12 (z optyką 4°–63°) oraz Vario 25 (optyka 4°–66°). Łącznie zamontowano tu czterdzieści cztery urządzenia tego typu. Zbudowane w całości z lekkich i wytrzymałych profili aluminiowych, przeznaczone są dla żarówek o mocy 650, 1000 lub 1200 W w zależności od potrzeb. Bezpieczeństwo użytkowania zapewnia system automatycznego rozłączania zasilania przy otwarciu obudowy. Dostawa obejmowała także czternaście reflektorów profilowych Figura Zoom 25 z zoomem 9°–25°, łącznie czterdzieści siedem reflektorów profilowych Philips Selecon SPX 15–35 oraz 25–50, trzy reflektory prowadzące Vedette z optyką 7°–18° oraz cztery reflektory z soczewką Fresnela Selecon PL3 oparte na trzech modułach RGBW o łącznej mocy 360 W, z optyką 15°–55°.   Wśród urządzeń w technologii LED znajdziemy sześć naświetlaczy DTS Delta 8 R, w których źródłem światła jest trzydzieści sześć LED-ów RGB, cztery naświetlacze asymetryczne Selecon PL Cyc 2 RGBW, dwadzieścia naświetlaczy oświetlenia roboczego Eurolite LED IP FL 50 oraz cztery naświetlacze SL Bar 640 Showline z możliwością niezależnej zmiany barwy i natężenia światła dla każdej pary LED. W skład wyposażenia weszły także ruchome głowy. Zastosowano tutaj rozwiązania Vari-Lite – po dwie sztuki głowic VLX oraz VL 1100 TS ERS. Sterowanie oświetleniem w Gdańskim Teatrze Szekspirowskim odbywa się za pośrednictwem pulpitu nastawczo-sterowniczego ChamSys MagicQ 300 Pro 2010 Execute z przystawką wizualizera i dwoma monitorami SVGA 17″. Zapewnia on programową pracę równoczesną w trzydziestu dwóch środowiskach DMX oraz możliwość zapamiętania pięciu tysięcy cue, trzech tysięcy dziewięćdziesięciu sześciu palet i tysiąca grup. Nastawnia przystosowana jesttakże do obsługi media serwerów – w tym celu współpracuje z Axon Media Serwerem High End Systems.   Nie tylko oprawy inteligentne We wnętrzu teatru zamontowanych zostało szesnaście sterowanych sygnałem DMX regulatorów napięcia 12 × 3,0 kW Pegasus węgierskiej marki PLS. Przewidziano możliwość łatwego montażu zabezpieczenia różnicowo prądowego. Znacznie przewymiarowane elementy wykonawcze oraz skuteczne filtry przeciwzakłóceniowe o tłumieniu 200 μs zapewniają wysoką pewność bezawaryjnego działania. Panel procesora jest łatwy w obsłudze i wymianie, wyposażony we wtyki i gniazda połączeniowe. Wygodna przestrzeń kablowa wewnątrz umożliwia wprowadzanie kabli dołem lub górą. Oprogramowanie jest proste i intuicyjne w konfiguracji. Dostawa obejmowała także podwójne konwertery Ethernet/DMX Pathport C firmy Pathway przystosowane do montażu ściennego, wyposażone w ciekłokrystaliczny wyświetlacz LCD z monitorowaniem stanu urządzenia.   W Gdańskim Teatrze Szekspirowskim na podstawie systemu inteligentnego budynku HDL BUS Pro wykonany został system sterowania dwustoma trzydziestoma dwoma obwodami nieregulowanymi (w tym stu dziewięćdziesięcioma dwoma przełączanymi pomiędzy regulowanymi i nieregulowanymi), siedmioma obwodami roboczymi oraz oświetlenia widowni. W tym celu zastosowano dwadzieścia jeden modułów dwunastostycznikowych (SB-DN-R1216), jeden czterokanałowy (SB -DN-R0416), sterownik DMX (SB-DN-48DMX), zasilacz system (SB-DN-PS2.4A) oraz moduł logiczny (SB-DN-Logic960). Do kontroli nad systemem użytkownicy mają do dyspozycji siedmiocalowy ekran dotykowy (SB-WL-TS7) na stanowisku inspicjenta, przy wejściach trzy panele uruchamiające grupowo oświetlenie robocze oraz pulpit operatora oświetlenia utworzony na podstawie komputera all-in-one z wbudowanym ekranem dotykowym 21” oraz oprogramowaniem iRidium. Gdański Teatr Szekspirowski przyciąga nie tylko wyglądem zewnętrznym, lecz także oryginalnym drewnianym wnętrzem. Nowoczesny system zapadni umożliwia dostosowywanie przestrzeni teatru do potrzeb odgrywanych sztuk. W teatrze znalazło się także miejsce na przestrzeń konferencyjną i taras, na którym można wystawiać koncerty i spektakle kameralne.  Podsumowanie Gdański Teatr Szekspirowski to bez dwóch zdań przestrzeń niezwykła i to na wielu płaszczyznach. Po pierwsze, uwagę przykuwa zamysł architektoniczny obiektu – zestawienie ciemnej cegły, z której zrobiona została fasada budynku, z jasnym drewnem wypełniającym przestrzeń sali. Po drugie, obiekt łączący cechy koncepcji teatru sprzed pięciuset lat z nowatorskimi rozwiązaniami i najnowszymi zdobyczami z zakresu technologii sceny to hybryda niezwykła i to zarówno w skali kraju, jak i Europy. Bezsprzecznie pierwsze miejsce na liście koncepcyjnych rozwiązań zajmuje otwierany dach, czyniący GTS obiektem o olbrzymiej funkcjonalności, dającej twórcom nowe narzędzia wyrazu.Nowy budynek Gdańskiego Teatru Szekspirowskiego z całą pewnością wpisze się na dobre w krajobraz miejskich instytucji kultury, lecz przede wszystkim stanie się przestrzenią prezentowania projektów teatralnych o ugruntowanej pozycji, jak również inspiracją do tworzenia zupełnie nowych spektakli.     tekst Łukasz Kornafel Muzyka i Technologia  zdjęcia PS Teatr www.teatr.com.pl  Konsbud Audio www.konsbud-audio.pl