Większość innowacji w świecie pro audio to wynik rozwoju technologii, stałego przesuwania granic – ale zdarzają się też takie, które z technicznego punktu widzenia były możliwe już od jakiegoś czasu, ale wymagały pewnych zmian legislacyjnych. Słowem dopuszczenia ich do powszechnego stosowania w nowej dziedzinie. Tak jest z regulacją WMAS (Wireless Multichannel Audio Systems), która pozwala na transmisję szerokopasmową w systemach bezprzewodowych – służących do przesyłania sygnałów mikrofonowych, czy odsłuchów dousznych. Rzecz jest stosunkowo nowa, bowiem dopiero niedawno zarówno FCC (czyli Federal Communications Commission) w USA oraz CEPT (czyli European Conference of Postal and Telecommunications Administrations) w Europie przyjęły regulacje prawne, zezwalające na wykorzystanie szerokopasmowych technologii bezprzewodowych także w takich systemach. Wiodący producenci podjęli rękawicę i już zaczynają wprowadzać na rynek pierwsze modele, które korzystają z dobrodziejstw tej technologii. Biorąc pod uwagę jaką pozycję rynkową ma w tej branży Shure, nie powinniśmy się dziwić, że firma ta znalazła się w tym gronie.
Axient Digital PSM charakteryzuje się większym zasięgiem i niezawodnością, co zawdzięcza przełomowej technologii Spatial Diversity
Systemy bezprzewodowe korzystały dotąd z transmisji wąskopasmowej, co oznaczało pasmo o szerokości 200 kHz. Rozwiązania szerokopasmowe były zastrzeżone dla telekomunikacji, telewizji itp. Wprowadzone zmiany otwierają wiele możliwości – poczynając od większej liczby kanałów w tym samym paśmie RF, poprawę jakości, niezawodności, mniejszy nacisk na wymagania skoordynowania częstotliwości – w konsekwencji wiąże się to także z uproszczeniem obsługi i konfiguracji takich systemów. Słowem, nowy standard i technologia niosą ze sobą same korzyści i zrozumiałe jest, że producenci chcą je od razu wdrażać. Przykładem praktycznego wykorzystania tych możliwości jest Shure Axient Digital PSM, cyfrowy system monitorowania dousznego, który zaprojektowano przede wszystkim z myślą o dużych produkcjach – jak festiwale, koncerty, spektakle itp. Brano pod uwagę wiele kwestii, dążąc do uzyskania wysokiej jakości dźwięku, a także stabilnej i niezawodnej pracy bez względu na panujące warunki – nawet jeśli przestrzeń radiowa jest zajęta różnymi transmisjami. W materiałach producenta często możemy spotkać się z dwoma, bardzo jednak istotnymi określeniami, które charakteryzują nowy system – elastyczność i skalowalność. W tym miejscu pozwolę sobie na pewną uwagę natury ogólnej – dla firmy, która wprowadza na rynek jakiś nowy model, liczy się jego sprzedaż – wszak to biznes i ogromną rolę odgrywa promocja. Jakoś trzeba przyciągnąć uwagę potencjalnego nabywcy. Często więc czytamy o innowacyjności, doskonałych parametrach, że to milowy krok w jakiejś dziedzinie itd. Do czego warto podchodzić z rezerwą i rozsądkiem, bo spece od marketingu miewają skłonność do przesady. Ale akurat w omawianym przypadku mamy do czynienia z czymś, co naprawdę zmienia reguły gry – bo stanowi istotny skok technologiczny, co odczują przede wszystkim ci, którzy realizują duże wydarzenia, z większą liczbą uczestników do obsłużenia. Mając system monitoringu dousznego oparty o WMAS będą w stanie bardzo sprawnie, skutecznie i co najważniejsze – niezawodnie – zrealizować wszystkie zadania. Axient Digital PSM charakteryzuje się większym zasięgiem i niezawodnością, co zawdzięcza przełomowej technologii Spatial Diversity – ponieważ ten sam sygnał jest przesyłany na tej samej częstotliwości dwiema antenami nadawczymi. Ta technologia praktycznie eliminuje tak zwane zakłócenia wielodrożne, które są przyczyną zaników sygnału w tradycyjnych systemach IEM. Odbiorniki ADXR z antenami różnicowymi funkcjonującymi w trybie True Digital Diversity, a także sam nadajnik zapewniają bardzo wysoki stopień ochrony przed zakłóceniami radiowymi. Nowy system jest w pełni kompatybilny z ShowLink, a także ekosystemem Wireless Workbench, dzięki czemu wszystkie odbiorniki mogą być monitorowane w czasie rzeczywistym, co ma znaczenie także w sytuacji, gdy pojawią się jakieś problemy, bowiem realizator może od razu zareagować i je rozwiązać. Monitorowane są m.in. takie parametry, jak jakość sygnału na kanale, stan baterii, poziom sygnału audio czy nawet pozycja pokrętła głośności.
W skład systemu Axient Digital PSM wchodzą dwa modele nadajników, ADTD – podwójny, a także ADTQ – poczwórny (na zdjęciu).
Elementy składowe systemu
W skład systemu Axient Digital PSM wchodzą dwa modele nadajników, ADTD – podwójny, a także ADTQ – poczwórny oraz odbiornik typu bodypack ADXR. Producent przewidział także wiele bardzo ważnych i przydatnych akcesoriów, jak dedykowany sumator antenowy AD8C, wyposażony w 8 portów, dwudrożny pasywny sumator/rozdzielacz AD221 oraz 4-gniazdowa stacja ładowania SBC441. Axient Digital PSM wykorzystuje też cały potencjał systemu Axient Digital w tym system ShowLink z punktem dostępowym AD610 i Spectrum Manager’em AD600 co pozwala na wszechstronną kontrolę, monitorowanie i koordynację częstotliwościową całego złożonego systemu bezprzewodowego. Zestaw uzupełniają sieciowe ładowarki i szeroki wachlarz różnych anten nadawczych. Każdy może skonfigurować swój indywidualny system według własnych potrzeb i warunków w jakich będzie pracował. Poczwórny nadajnik bezprzewodowy ADTQ wyposażony jest w wejścia analogowe i cyfrowe (AES3, AES67, Dante) oraz wewnętrzny sumator sygnału antenowego adresujący 4 wbudowane wyjścia antenowe. Urządzenie zawiera w sobie cztery nadawcze układy radiowe do systemu monitorowania dousznego, które mogą pracować w jednym z czterech trybów transmisji. Są to: wielokanałowy szerokopasmowy tryb WMAS, cyfrowy tryb wąskopasmowy, tryb analogowy FM (kompatybilny z PSM1000) oraz Axient Digital Standard Link do transmisji bezprzewodowej sygnału między nadajnikiem AD PSM a standardowym odbiornikiem Axient Digital AD4Q. Modulacja w trybie WMAS jednego „radia” z czterech w poczwórnym nadajniku ADTQ może nadawać 4 kanały stereo. Wszystkie cztery „radia” pojedynczego ADTQ mogą w sumie nadawać 16 kanałów stereo zajmując jedynie 3,2 MHz cennej przestrzeni radiowej w indywidualnie przestrajanych blokach po 800 kHz każdy. To wszystko daje użytkownikowi tą wspomnianą elastyczność i skalowalność systemu co pozwala na dużą swobodę przy układaniu bardzo złożonego systemu bezprzewodowego, w którym będą funkcjonowały też standardowe systemy wąskopasmowe. Biorąc pod uwagę, że odbiornik ADXR oferuje wręcz idealną separację lewego i prawego kanału możemy mówić o 32 niezależnych kanałach mono nadawanych z jednego nadajnika ADTQ. Porównując ten system z innymi podobnymi rozwiązaniami WMAS, AD PSM oferuje możliwość transmisji 40 kanałów stereo lub 80 mono w pojedynczym kanale telewizyjnym o szerokości 8 MHz, przy stałej latencji 2,9 ms niezależnie od liczby użytych kanałów. Cyfrowy tryb wąskopasmowy w AD PSM w połączeniu z funkcją Spatial Diversity oferuje najlepszy zasięg i najbardziej niezawodne rozwiązanie IEM dla topowych artystów. Transmisja cyfrowa jest oczywiście szyfrowana, co gwarantuje jej pełne bezpieczeństwo. Wąskopasmowy tryb analogowy pozwala na wykorzystanie istniejących odbiorników Shure P10R+, najbardziej riderowego systemu IEM – Shure PSM 1000. W tym przypadku latencja spada do zaledwie 0,7 ms.
Odbiornik bodypack ADXR
ADTQ ma postać modułu rack o wysokości 1 U, charakteryzującego się nowoczesnym i całkiem atrakcyjnym wzornictwem. Na panelu czołowym znajdują się włączniki zasilania (urządzenie posiada blokowane złącze AC z połączeniem kaskadowym dla dodatkowych komponentów), enkoder z przyciskiem do wprowadzania danych, cztery przyciski funkcyjne, a ponadto przyciski ENTER i EXIT, gniazdo słuchawkowe (TRS 3,5 mm) z własną regulacją poziomu i wreszcie duży, kolorowy i czytelny wyświetlacz o przekątnej 6,6 cala. Pokazuje najważniejsze informacje o stanie każdego kanału, parametrach transmisji, poziomie sygnałów itp. Zawiera także pięciosegmentowy miernik jakości, przedstawiający stosunek użytecznego sygnału radiowego do tła radiowego. Na ścianie tylnej mamy 8 gniazd typu Combo (zatem akceptujących zarówno wtyczki XLR, jak i TR / TRS), które mogą pracować jako analogowe, albo cyfrowe AES3 – przełącznik także znajduje się z tyłu. Ciekawostką, dość nietypową, jest to, że gniazda są numerowane od prawej do lewej, czyli odwrotnie niż zwykle, co jednak nie ma większego znaczenia. Mogą to być cztery analogowe wejścia stereo albo osiem mono lub 8 stereo/16 mono dla cyfrowego formatu AES3. Ponadto ADTQ wyposażono w 4 porty Ethernet do sterowania sieciowego, względnie jako opcjonalne wejścia cyfrowe Dante/AES67 co pozwala na obsługę do 32 kanałów wejściowych mono. Z prawej strony znajdują się 4 współosiowe gniazda antenowe, adresowane i sumowane z poziomu menu. Drugi z dostępnych nadajników ma te same wymiary, ale wszystkiego jest o połowę mniej, bowiem ten model jest podwójny. Zatem wyświetlacz pokazuje dwa kanały, z tyłu mamy cztery gniazda Combo, dwa wyjścia antenowe – jedynie liczba gniazd sieciowych jest taka sama. Shure oferuje zatem do wyboru dwa urządzenia, w zależności od tego jak duży system jest potrzebny, ile kanałów itd.
Odbiorniki bodypack ADXR z antenami różnicowymi funkcjonującymi w trybie True Digital Diversity, a także sam nadajnik zapewniają bardzo wysoki stopień ochrony przed zakłóceniami radiowymi.
Odbiornik bodypack ADXR ma niewielkie rozmiary i jest płaski, co bardzo ułatwia noszenie go przez wykonawcę, ukrycie pod ubraniem – jest po prostu wygodny i nie przeszkadza podczas występu. Obudowa jest wykonana z aluminium i polimerów, co zapewnia komfort termiczny i odporność na wilgoć i pot. ADXR posiada dwie elastyczne anteny, niewielki, ale bardzo czytelny wyświetlacz. Odbiór różnicowy True Digital Diversity łączy dwa dyskretne sygnały radiowe, zapewniając większy zasięg i najwyższą jakość odbioru. Z kolei tryb CueMode umożliwia monitorowanie do 64, definiowanych przez użytkownika, szyfrowanych miksów scenicznych w ramach jednego zestawu. W zestawie otrzymujemy dwa akumulatory litowo-jonowe SB910 oraz zamykany na suwak pokrowiec. Gwintowane złącze słuchawek chroni przed przypadkowym rozłączeniem, zabezpiecza także przed wilgocią, czy potem. Odbiornik posiada zewnętrzne styki do ładowania w dedykowanej stacji dokującej. Warto też podkreślić bardzo dobrą jakość dźwięku, co potwierdzają także parametry – jak choćby separacja stereo wynosząca ponad 115 dB. Shure zastosował także własne rozwiązanie automatycznego określania impedancji wyjścia, co pozwala na użycie praktycznie wszystkich profesjonalnych dousznych słuchawek.
Shure AD8C – 8-portowy, pasywny sumator sygnału antenowego
Akcesoria
Parę słów warto też poświęcić niektórym akcesoriom, wśród których wyróżnia się 8-portowy, pasywny sumator sygnału antenowego Shure AD8C, mający postać modułu rackowego o wysokości 1 U i pod względem wzornictwa dopasowany do obu nadajników. Urządzenie to inteligentnie sumuje sygnały wyjściowe RF z maksymalnie ośmiu różnych nadajników systemu Axient Digital PSM, a uzyskany sygnał łączny zasila jedną lub dwie anteny w zależności od trybu (np. Spatial Diversity). AD8C łączy się z nadajnikami, aby w zależności od konfiguracji kompensować straty wynikające z pasywnego sumowania sygnałów antenowych. To dodatkowa zaleta nadajników AD PSM, które posiadają duży zapas mocy radiowej (ponad 1W w przypadku ADTQ) co pozwala przy sumowaniu sygnałów na optymalne ustawienie całego systemu, aby ostatecznie otrzymać maksymalną, legalną moc nadawania dla komponentów IEM. AD221 może być wykorzystany jako sumator dwóch sygnałów, względnie rozdzielacz. Jego obecność w systemie też uruchamia tryb kompensacji strat sumowania antenowego w nadajnikach AD PSM. SBC441 to stacja dokująca, pozwalająca na jednoczesne ładowanie 4 akumulatorów. Dostępna jest także ładowarka w postaci modułu rack, czyli SBRC.
Axient Digital PSM wykorzystuje też cały potencjał systemu Axient Digital w tym ShowLink z punktem dostępowym AD610 i Spectrum Manager’em AD600 co pozwala na wszechstronną kontrolę, monitorowanie i koordynację częstotliwościową całego złożonego systemu bezprzewodowego. Zestaw uzupełniają sieciowe ładowarki i szeroki wachlarz różnych anten nadawczych. Każdy może skonfigurować swój indywidualny system według własnych potrzeb i warunków w jakich będzie pracował.
Podsumowanie
Dzięki udostępnieniu standardu WMAS także na potrzeby systemów bezprzewodowych audio przed producentami, a finalnie także użytkownikami, otworzyły się zupełnie nowe możliwości. Transmisja jest znacznie sprawniejsza i bardziej niezawodna. Umożliwia wykorzystanie większej liczby kanałów oraz przesyłanie sygnału na większe dystanse. Skorzystają na tym przede wszystkim te duże produkcje, gdzie stawia się wysokie wymagania i często potrzebna jest duża liczba nadajników i odbiorników. Oczywiście takie systemy, jak Shure Axient Digital PSM są dla każdego, bez względu na skalę przedsięwzięcia. W omawianym przypadku mamy do czynienie z monitoringiem dousznym w najwyższej jakości, dostosowanym do indywidualnych potrzeb każdego z wykonawców. Taki system sprawdzi się na scenie, podczas koncertu z większą liczbą artystów, przedstawienia teatralnego, musicalu, ale także w studiu telewizyjnym, dużym kompleksie nagraniowym itp. Szerokopasmowa transmisja ma same zalety, jednocześnie eliminując to wszystko, co potrafiło być zmorą tradycyjnych rozwiązań bezprzewodowych. Jest odporniejsza na zakłócenia, bardziej stabilna, co w przypadku wydarzeń na żywo jest niezwykle istotne. To bardzo ułatwia pracę realizatorom, którzy nie tylko, że nie muszą już borykać się z różnymi problemami technicznymi, ale także mają doskonały przegląd sytuacji w czasie rzeczywistym. Pozostaje mieć zatem nadzieję, że wdrożenie nowego standardu będzie oznaczać szybki rozwój produktów opartych na nim – a jednym z pierwszych jest właśnie Shure Axient Digital PSM.
Tekst: Dariusz Mazurowski, Muzyka i Technologia
