Radiowe studia nagrań, nierzadko połączone z salami koncertowymi, spełniają szczególną rolę, często umożliwiając dokonywanie nagrań, które w innych warunkach byłyby trudne do realizacji – choćby ze względu na wymaganą dużą przestrzeń czy szczególną akustykę. Co więcej, możliwe jest dokonywanie zapisów na żywo, także z publicznością i podczas transmisji całego wydarzenia. W krajobraz takich ośrodków doskonale wpisuje się nowoczesny i doskonale wyposażony obiekt w śląskiej metropolii.
Studio Koncertowe Radia Katowice, jak wskazuje sama nazwa, pełni jednocześnie rolę regularnego kompleksu nagraniowego, jak i kameralnej sali koncertowej. Można zatem w nim nagrywać bardzo różne gatunki muzyczne, także utwory przeznaczone na duże składy – z drugiej strony zaś organizować występy na żywo, z publicznością. Oczywiście, realizując wysokiej jakości transmisję czy nagrywając wszystko z myślą o dalszym wykorzystaniu lub publikacji. To zresztą cecha charakterystyczna wielu studiów radiowych, których zaletą jest duża przestrzeń, znakomita adaptacja akustyczna i uniwersalność. Czy w grę wchodzi zapis kwartetu smyczkowego, kameralnej orkiestry, czy big bandu, chóru – tutaj wszystko jest możliwe. Mniejsze studia nie zawsze mają takie możliwości, choć wcale nie muszą radiowym ustępować pod względem zgromadzonego sprzętu, jednak z racji ograniczonego miejsca sprawdzają się tylko podczas rejestracji niewielkich zespołów czy solistów. Omawiane studio w Katowicach przeszło w 2001 roku generalny remont i od tego czasu pojawiali się w nim znani i cenieni artyści. Jednak gdy mowa o technologiach muzycznych, czas biegnie szybko i warto było pomyśleć o modernizacji, która sprawiłaby, że miejsce to stanie się jednym z najlepszych w kraju, oferując dźwięk i komfort pracy na najwyższym poziomie. Krzysztof Kurek, realizator nagrań Radia Katowice, tak wspomina proces decyzyjny, który doprowadził do wprowadzenia omawianych zmian w życie: „Od ostatniej modernizacji studia minęło już kilkanaście lat, część przyjętych wtedy rozwiązań zestarzała się i wymagała wymiany lub przeorganizowania. Ponadto, w studiu regularnie odbywają się dziś koncerty, a poprzednia konfiguracja nie była do tego przystosowana. Stąd decyzja o rozbudowie studia z 32 do 48 kanałów, poszerzeniu listy outboardu i utworzeniu infrastruktury do streamingu. Decyzja o współpracy z Audiotech Commercial była o tyle łatwa, że firma ta jest dystrybutorem marki SSL, a Radio Katowice współpracuje z Audiotech od wielu lat i bardzo ceni sobie tę relację. Modernizacja studia odbyła się na początku 2021 roku. Sala koncertowa studia pozostała w niezmienionej formie, natomiast w reżyserce przeprowadzono remont kapitalny. Na nowo poprowadzono wszystkie instalacje i przeprowadzono adaptację akustyczną.”
Konsoleta SSL Duality Fuse w całej okazałości, widać także odsłuchy ATC SCM50 oraz ProAc Studio SM100.
W ramach tych prac wykonano nową reżyserkę, której projekt powierzono wrocławskiej firmie ADU Marcin Czapiewski. Z kolei roboty budowlane, a także adaptację akustyczną wykonała warszawska AMB Group Polska, mająca na koncie wiele obiektów związanych z muzyką czy szeroko rozumianym dźwiękiem i multimediami – jak kina, kluby, studia nagraniowe. Zaś dostawą sprzętu, instalacją nowej infrastruktury, a także uruchomieniem całości zajęły się firmy M. Ostrowski i wspomniana przed chwilą Audiotech Commercial s.c. O tym, jak doszło do uzyskania tak ciekawego zlecenia, opowiedział nam Krzysztof Kowalewski z Audiotech Commercial: „W październiku 2020 roku Polskie Radio Regionalna Rozgłośnia w Katowicach, ‘Radio Katowice’ ogłosiło przetarg na ‘Dostawę konsolety nagraniowej wraz z urządzeniami peryferyjnymi’. Firma M. Ostrowski wspólnie z firmą Audiotech Commercial złożyła swoją ofertę i wygrała postępowanie przetargowe. Szczegółowy opis przetargu był bardzo szeroki. Dostawa dotyczyła, jak nazwa wskazywała, głównie konsolety studyjnej, ale również systemu odsłuchowego oraz dużej ilości outboardu, takiego jak zewnętrzne preampy, kompresory, equalizery, mikrofony pojemnościowe i dynamiczne oraz rozbudowany system rejestracji wielośladowej oparty na systemie ProTools Ultimate. Oprócz dostawy urządzeń bardzo szerokim zakresem była modernizacja infrastruktury kablowej łączącej reżyserkę, maszynownię oraz studio Radia Katowice. Dodatkowo należało wykonać nowe przyłącza w pomieszczeniu studyjnym, splitowanie sygnałów – najlepiej dla 3 niezależnych źródeł, ponieważ pomieszczenie studyjne RK jest również używane jako sala koncertowa.” Zamawiający, czyli Radio Katowice, nie miał problemu ze zdefiniowaniem swoich potrzeb, bowiem, jak zauważa nasz rozmówca: „Opis przedmiotu zamówienia określał potrzeby Radia Katowice. Panowie w Radiu to zawodowcy – wiedzą, czego potrzeba w dobrym studiu. Mają ogromne doświadczenie w tych sprawach. Dobrze znają brzmienie dobrego stołu, jakość mikrofonów itp. To są lata doświadczeń, których wielu może im pozazdrościć…”
Modernizacja studia odbyła się na początku 2021 roku. Sala koncertowa studia pozostała w niezmienionej formie, natomiast w reżyserce przeprowadzono remont kapitalny. Na nowo poprowadzono wszystkie instalacje i przeprowadzono adaptację akustyczną.
Obecnie samo studio ma powierzchnię 176 m2, może zostać także zamienione w salę koncertową o powierzchni 221 m2, z ruchomą widownią w układzie amfiteatralnym i liczącą w sumie 180 miejsc. Dzięki nowoczesnej adaptacji całość charakteryzuje się znakomitą akustyką, sprawdzającą się w przypadku instrumentów akustycznych, ale nie tylko. Wnętrze jest przy tym bardzo estetyczne i funkcjonalne, a dzięki ruchomym ekranom dźwiękowym można przystosować przestrzeń do konkretnych potrzeb, kształtując odbicia, pogłos i ogólny obraz akustyki. Oznacza to, że realizator ma duże pole do popisu, a końcowy rezultat zależy od wielu czynników – wielkości składu, założeń estetycznych, sposobu ujęcia materiału dźwiękowego itd. Zapewniono także bardzo dobrą komunikację między salą a reżyserką, wyposażoną w duże, przeszklone okna. W wielu wypadkach bardzo ważne jest bowiem, by nie tylko dobrze się słyszeć, ale także widzieć. Reżyserka została tak zaprojektowana, by zapewnić maksymalny komfort pracy i odpowiednio zainstalować najwyższej klasy sprzęt. W centrum znalazła się konsoleta, zaś po jej bokach racki z szeregiem urządzeń. Realizator może jednocześnie kontrolować dźwięk i obserwować, co dzieje się po drugiej stronie szyby. Mamy zatem do czynienia z rozwiązaniem klasycznym i sprawdzonym w praktyce. Dodajmy jeszcze, że w skład kompleksu wchodzi jeszcze odrębne, akustycznie odizolowane pomieszczenie odsłuchowe, w którym można w optymalnych warunkach zapoznać się z zarejestrowanym materiałem. Za zapewnienie odpowiednich warunków odpowiada obecna w każdym pomieszczeniu klimatyzacja. Krzysztof Kurek podkreśla przy tym uniwersalność tego miejsca: „Studio radiowe realizuje zarówno koncerty, jak i tradycyjne sesje nagraniowe, dlatego mamy do czynienia z pełną rozpiętością stylistyczną nagrywających tu artystów: od kameralistyki i muzyki dawnej przez jazz po metal.”
Studiu Nagrań Radia Katowice znajdziemy szereg najwyższej klasy procesorów, m.in. Looptrotter Monster 2, Wes Audio Beta 76 czy też Chandler Curve Bender.
Krzysztof Kowalewski wyjaśnił, czym kierowano się, dokonując takiego, dodajmy – bardzo dobrego – wyboru zainstalowanego sprzętu, przede wszystkim zaś konsolety i odsłuchów: „Po stronie Audiotech Commercial była dostawa konsolety SSL Duality Fuse, systemu odsłuchu ATC Loudspeakers oraz części outboardu. Główne cechy konsolety, które wpasowały się w założenia przetargowe, to przede wszystkim jakość torów oraz funkcje studyjne, które pozwalają na dużą integrację tej konsolety z systemem nagraniowym (w tym przypadku ProTools). Duality Fuse to wielkoformatowy stół analogowy wyposażony w Total Recall oraz możliwość komunikacji z komputerem oraz programami DAW, który pozwala na przywracanie ustawień również z poziomu sesji zapisanej w komputerze. Dokładając do tego genialnie brzmiące preampy, equalizery i sekcję dynamiki na każdym z 48 kanałów oraz Bus Compressor i Fusion w sekcji centralnej, mamy w zasadzie wszystko, czego potrzeba w dużym profesjonalnym studiu.”
Centralna sekcja konsolety SSL Duality Fuse
A zatem – jak zresztą wspomnieliśmy już we wstępie – sercem studia Radia Katowice jest wielkoformatowa, analogowa konsoleta studyjna SSL Duality Fuse, tutaj w wersji 48-kanałowej. Oferuje najwyższą jakość dźwięku (czego synonimem jest przecież marka SSL), będąc doskonałym połączeniem klasyki i nowoczesności: analogowego brzmienia, optymalnej ergonomii pracy, a z drugiej strony – precyzyjnej kontroli automatyki z poziomu programu DAW. W studiu pracuje się z Pro Tools Ultimate, a na jego ścieżkach są uruchamiane wtyczki δelta-Control, które sczytują dane o ruchach suwaków i przełączników stołu – można je nagrać, edytować, odtwarzać, sterując wszystkimi parametrami jednocześnie. To duża wygoda dla realizatora, pozwalająca na obsłużenie nawet najbardziej złożonych projektów. Dodajmy przy tym, że cechą takich wielkoformatowych konsolet analogowych jest bezpośredni dostęp do każdego parametru – mają one swoje indywidualne tłumiki, potencjometry czy przełączniki. Nie trzeba zagłębiać się w menu edycyjne, po prostu wszystko jest pod ręką i od razu widać, jaka jest aktualna sytuacja. Za pomocą oprogramowania SSL Remote można zresztą zapisać wszystkie ustawienia i w razie potrzeby je przywołać. Duality Fuse wykorzystuje firmową technologię SuperAnalogue, która po raz pierwszy została zastosowana w stołach serii 9000 z lat 90. Dzięki niej uzyskujemy wyjątkowo czysty dźwięk, bez zniekształceń, z imponującym pasmem przenoszenia, odpowiednią dynamiką i doskonałym odstępem od szumu, o którym w zasadzie możemy zapomnieć. Z punktu widzenia miejsca, jakim jest Studio Nagrań Radia Katowice, są to kluczowe zalety, gwarantujące najwyższą jakość finalnego efektu.
Analogowa konsoleta najwyższej jakości gwarantuje nie tylko doskonały dźwięk, ale także bezkonkurencyjną wygodę użytkowania.
Oprócz wysokiej klasy przedwzmacniaczy mikrofonowych każdy kanał posiada także kolejny preamp VHD (Variable Harmonic Drive), pozwalający na uzyskanie typowo analogowego brzmienia, także poprzez dodanie zniekształceń harmonicznych, ocieplających wynikowy dźwięk. Konsoleta w sekcji centralnej zawiera m.in. kompresor serii G (dodajmy, że może on działać w trybie stereo, a także 5.1), szyny sumy, wysyłki CUE i FX. Wyposażono ją także w procesor Fusion, zawierający układ Vintage Drive (nieliniowy układ korekcji harmonicznych), korektor Violet EQ, kompresor wysokich częstotliwości, obwód Mid_Side (Stereo Image), który pozwala na manipulacje szerokością bazy stereo czy też SSL Transformer – nasycający niższe pasma i pozwalający na przesunięcie fazowe wyższego. Krzysztof Kurek również jest bardzo zadowolony z nowego nabytku Studia: „SSL Duality jest stołem o relatywnie dużych możliwościach routingu (jak na konsoletę analogową) i ma pełne channel stripy na wszystkich kanałach. Wreszcie, czysty i transparentny charakter jego brzmienia odpowiada charakterowi pracy studia, w którym często nagrywają zarówno duże zespoły klasyczne, jak i współczesne składy rockowe. Natomiast ATC, zwłaszcza w obecnej konfiguracji 2+2, po prostu zagrały w nowej reżyserce bardzo dobrze.”
Połączenie znakomitej konsolety z odsłuchami ATC SCM50 pozwala na uzyskanie znakomitych efektów dźwiękowych bez względu na charakter nagrywanej muzyki.
I tu dochodzimy do kolejnego istotnego elementu – najwyższej klasy konsoleta gwarantuje uzyskanie doskonałego dźwięku, ale do pracy niezbędne są także odpowiednie monitory. Nie mogło być mowy o żadnych kompromisach: w studiu znalazła się para ręcznie produkowanych w Wielkiej Brytanii 3-drożnych modeli ATC SCM50, które można znaleźć w wielu renomowanych studiach, także w Polsce (zarówno jako monitory bliskiego, jak i średniego pola) i które są tak cenione za walory użytkowe. Wyposażono je w 9-calowe przetworniki niskotonowe, 3-calowe średniotonowe oraz 1-calowe wysokotonowe (z podwójnym zawieszeniem S-Spec). Częstotliwości podziału wynoszą odpowiednio 380 Hz i 3,5 kHz. Cewki są ręcznie nawijane, z drutu z miedzi beztlenowej. Monitory charakteryzują się doskonałym pasmem przenoszenia (38 Hz-25 kHz/-6 dB), poziomą dyspersją ±80° oraz pionową ±10°, maksymalnym poziomem SPL (ciągłym) 112 dB. Na tylnym panelu znajduje się korekcja niskich częstotliwości, regulowana za pomocą potencjometrów. Monitory mają bardzo charakterystyczny wygląd i każdy, kto choć raz miał okazję je widzieć, od razu je rozpozna, nawet na zdjęciach.
Zbliżenie na wysokiej klasy monitor odsłuchowy ATC SCM50.
Intrygujący design to jednak kwestia drugoplanowa, bowiem najważniejszy jest dźwięk, a w przypadku wszystkich modeli ATC jest on po prostu znakomity. Dlatego też rolę subwoofera spełnia ATC SCM0.1/15SL, wyposażony w 15-calowy przetwornik i, podobnie jak przed chwilą wspomniane modele, wytwarzany ręcznie, włącznie z nawijaniem cewek. Ma własny wzmacniacz klasy G, o mocy ciągłej 450 W (szczytowej 1000 W), pasmo przenoszenia zawiera się w przedziale 30 Hz-300 Hz, zaś maksymalny ciągły poziom SPL to 115 dB. Częstotliwość odcięcia jest regulowana. Obok wspomnianych modeli ATC w reżyserce są wykorzystywane także znakomite (cenione również przez audiofilów) głośniki ProAc Studio SM100. Na marginesie wspomnijmy przy okazji, że w Studiu Nagrań Radia Katowice wykorzystuje się zaawansowany system kalibracji monitorów – Trinnov ST2 Pro. Znajdziemy tu także szereg najwyższej klasy procesorów, w dużej części analogowych, jak kompresory TubeTech CL1b, Empirical Labs Distressor, Drawmer 1973, Looptrotter Monster 2, Wes Audio Beta 76, Wes Audio Timbre czy korektory Chandler Curve Bender, TubeTech PE1C. Liczna jest kolekcja mikrofonów, takich marek, jak Neumann, Schoeps, Flea, Earthworks, Coles, Royer, AEA, Sennheiser, AKG, Shure.
SSL Duality Fuse
Krzysztof Kowalewski podzielił się z nami także swoimi wspomnieniami z samego procesu realizacji i odbioru przez zamawiającego: „Przed wykonaniem modernizacji okablowania oraz dostawą urządzeń Radio Katowice przeprowadziło również modernizację akustyki pomieszczenia reżyserni według projektu ADU Marcin Czapiewski. Nasza dostawa była więc uzależniona od zakończenia prac przez firmę, która wykonywała prace budowlane i adaptacyjne. Po ich zakończeniu w pierwszej kolejności została wykonana modernizacja okablowania i przyłączy, następnie instalacja i uruchomienie urządzeń. Całość trwała około 2 tygodni. Miłym akcentem pod koniec naszej pracy było uruchomienie całości urządzeń, z pewnością strojenie i odsłuchy systemu głośników ATC Loudspeakers. Pomieszczenie zaprojektowane przez Pana Marcina Czapiewskiego w połączeniu z głośnikami ATC SCM50 oraz dwoma subami ATC SCM0.1/15 daje oszałamiające walory odsłuchowe. Radio Katowice to z pewnością miejsce, które ma światowej klasy studio – pomieszczenia, sprzęt i ludzi.” I z tym nie sposób się nie zgodzić, bowiem już sama konsoleta SSL sprawia, że Studio Nagrań Radia Katowice jest miejscem wyjątkowym, oferującym duże możliwości i najwyższą jakość. Wyposażenie w sprzęt, adaptacja akustyczna, funkcjonalna reżyserka tworzą optymalne warunki do pracy, a to musi mieć wpływ na finalny efekt. Zapewne więc wielu artystów doceni taki komfort i będzie chciało dokonywać tutaj swoich nagrań. Z pozycji realizatora widać jak wiele Studio zyskało na tej modernizacji, co podkreśla Krzysztof Kurek: „Skok jakościowy jest bardzo wyraźny. Jest to szczególnie słyszalne na ujęciach, w których odzywa się kubatura sali koncertowej. Dotyczy to zarówno dużych składów (orkiestry, chóry), jak i np. rockowych bębnów. Bardzo poprawił się również komfort odsłuchu, ponieważ przy obecnym systemie monitorowym (ATC plus Trinnov) udało się uzyskać bardzo dużą szczegółowość brzmienia w pełnym paśmie, jednocześnie nie tracąc przekładalności miksu na warunki pozastudyjne, jak np. car audio czy głośniki laptopowe.”
Tekst: Dariusz Mazurowski, Muzyka i Technologia
Zdjęcia: Łukasz Kornafel
