Teatr im. Stefana Żeromskiego w Kielcach to jedna z najstarszych i najważniejszych instytucji kulturalnych w regionie świętokrzyskim. Od ponad stu lat przyciąga widzów różnorodnym repertuarem, łącząc klasykę z nowoczesnymi formami teatralnymi. Jego scena była świadkiem wielu znaczących premier, a występy wybitnych aktorów na stałe zapisały się w historii polskiego teatru. W ostatnich latach kielecki teatr przeszedł gruntowną modernizację i przebudowę, mającą na celu dostosowanie go do współczesnych standardów. Kluczowym aspektem tego przedsięwzięcia było wyposażenie obiektu w nowoczesne technologie sceniczne, które znacząco podniosły jego funkcjonalność. Proces integracji i wdrożenia tych zaawansowanych rozwiązań powierzono renomowanej firmie – Przedsiębiorstwu Specjalistycznemu TEATR, posiadającemu bogate doświadczenie w realizacji podobnych projektów.
Dużą Scenę można uznać za serce całego wnętrza – to miejsce, gdzie historia spotyka nowoczesność.
Początki kieleckiego teatru owiane są legendą, według której jego założycielem miał być Ludwik Stumpf – zamożny radomski browarnik i mecenas sztuki. Zauroczony warszawską aktorką, postanowił stworzyć w Kielcach miejsce, które mogłoby przyciągnąć ukochaną i umożliwić jej występy na lokalnej scenie. W efekcie, w 1877 roku ruszyła budowa budynku łączącego teatr, hotel oraz restaurację przy jednej z głównych ulic miasta – Sienkiewicza. Dwa lata później, 6 stycznia 1879 roku, instytucja rozpoczęła działalność jako Teatr Ludwika, upamiętniając swojego fundatora. Współczesny krajobraz kulturalny Kielc obfituje w liczne instytucje artystyczne, takie jak Filharmonia Świętokrzyska, Kieleckie Centrum Kultury czy Teatr Lalki i Aktora „Kubuś”. Mimo to, Teatr im. Stefana Żeromskiego, będący spadkobiercą tradycji Teatru Ludwika, pozostaje niekwestionowanym liderem sceny dramatycznej w regionie. Jako jedyny teatr repertuarowy w województwie, słynie z ambitnych, często prowokujących inscenizacji, które podejmują odważne tematy i poszerzają granice teatralnej ekspresji.
Przełomowym momentem w jego historii stała się modernizacja rozpoczęta w 2020 roku. Projekt przebudowy zakładał nie tylko poprawę funkcjonalności obiektu, ale również przywrócenie jego historycznego charakteru. Ścisła współpraca z konserwatorem zabytków pozwoliła na wierne odtworzenie dawnych detali architektonicznych, przy jednoczesnym wdrożeniu nowoczesnych rozwiązań technicznych. Efekty tej wieloletniej pracy mogli podziwiać widzowie we wrześniu 2024 roku, kiedy to odbyła się uroczysta inauguracja odnowionego kompleksu teatralnego.
W przestrzeni widowni znajdują się medaliony upamiętniające słynnych polskich twórców literackich, a całości dopełniają dwa finezyjnie zdobione posągi kariatyd, symbolizujące kobiety podtrzymujące belkę nadproża okna portalowego. Na tej belce, wyryty złoconymi literami napis, przypomina słowa Horacego: „Omne tulit punctum, qui miscuit utile dulci” („Ten zdobył uznanie wszystkich, kto połączył przyjemne z pożytecznym”).
Dużą Scenę można uznać za serce całego wnętrza – to miejsce, gdzie historia spotyka nowoczesność. W przestrzeni widowni znajdują się medaliony upamiętniające słynnych polskich twórców literackich, a całości dopełniają dwa finezyjnie zdobione posągi kariatyd, symbolizujące kobiety podtrzymujące belkę nadproża okna portalowego. Na tej belce, wyryty złoconymi literami napis, przypomina słowa Horacego: „Omne tulit punctum, qui miscuit utile dulci” („Ten zdobył uznanie wszystkich, kto połączył przyjemne z pożytecznym”). Nad publicznością zawieszono imponujący, trzytonowy plafon wykonany z ręcznie młotkowanej mosiężnej blachy, który dodatkowo wzbogaca doznania akustyczne całej sali. Nabycie przez Inwestora kamienicy przylegającej do Dużej Sceny umożliwiło znaczne rozszerzenie jej przestrzeni. Dzięki temu można było wprowadzić drugi zestaw zapadni scenicznych, dodatkowe sztankiety oraz mosty oświetleniowe. Rozbudowano również boczny przedsionek i magazyny na niższych kondygnacjach, zamontowano nową windę towarową oraz wyznaczono miejsce na dok załadunkowy przy ul. Sienkiewicza. Wszystkie te zmiany przyczyniły się do rozwoju możliwości technologicznych sceny, usprawnienia układu komunikacyjnego oraz efektywniejszego obiegu dekoracji, co jest kluczowe przy organizacji tak licznych wydarzeń teatralnych. Zakres przebudowy obejmował nie tylko modernizację głównej sceny, ale również stworzenie nowej Sceny Kameralnej, wyposażonej w mobilną widownię na ponad 70 miejsc oraz możliwość adaptacji przestrzeni poprzez otwarcie sceny na wewnętrzny dziedziniec.
Nad publicznością zawieszono imponujący, trzytonowy plafon wykonany z ręcznie młotkowanej mosiężnej blachy, który dodatkowo wzbogaca doznania akustyczne całej sali.
Zmodernizowany budynek zyskał również nowe foyer, umożliwiające organizację wystaw i spotkań artystycznych, a także przestrzenie dedykowane pracy twórczej – sale prób, nowoczesne studio nagrań oraz zaplecze warsztatowe. Dodatkowo powstały pokoje gościnne, apartamenty dla artystów oraz przestronne magazyny scenograficzne w podziemiach. Nowym elementem obiektu stał się również taras widokowy na dachu, z którego rozciąga się panoramiczny widok na Kielce.
Proces integracji i wdrożenia rozwiązań scenotechnicznych powierzono renomowanej firmie – Przedsiębiorstwu Specjalistycznemu TEATR, posiadającemu bogate doświadczenie w realizacji podobnych projektów.
Oświetlenie
Specjaliści z firmy Przedsiębiorstwo Specjalistyczne TEATR zrealizowali zaawansowany projekt oświetlenia technologicznego Dużej Sceny, Sceny Kameralnej oraz Dużej i Małej Sali Prób. W każdej z tych stref zainstalowano rozbudowaną sieć zasilania i sygnałów sterujących do ponad 300 opraw oświetleniowych. System zasilania oparty jest na 14 regulatorach napięcia ETC ColorSource Thru Power. Wbudowana funkcja indywidualnego przypisania trybu pracy danego obwodu, m.in. trybu regulatora czy trybu nieregulowanego, znacznie wpływa na funkcjonalność w zakresie kontroli zasilania, dostosowując się do zmieniającej się technologii i związanych z tym potrzeb. Dodatkowo, na czas licznych wyjazdów lub letnich występów na dziedzińcu Teatru, realizatorzy mają do dyspozycji kompletne zestawy zasilania wyposażone w regulatory PLS PEGASUS FLX wraz z dedykowaną rozdzielnicą obwodów nieregulowanych. Oba systemy uzupełnia zestaw 10 kompaktowych, jednokanałowych regulatorów.
Na mostach oświetleniowych nad sceną zamontowano ruchome głowice Elation Fuze MAX (łącznie 12 sztuk w wersji SPOT / PROFILE). Uzupełniono je o 20 sztuk dobrze znanych na rynku estradowym urządzeń efektowych CLF POSEIDON WASH XL.
Ze względu na wymiary sceny oraz wysokość komina scenicznego, a także wynikające z tego odległości do miejsca montażu urządzeń, zastosowano urządzenia o wysokiej jasności i szerokim wachlarzu efektów scenograficznych. Na mostach oświetleniowych nad sceną zamontowano ruchome głowice Elation Fuze MAX (łącznie 12 sztuk w wersji SPOT / PROFILE), wyposażone w źródło LED (RGBMA) o mocy 800 W, dostarczające moc ponad 21 000 lumenów. Uzupełniono je o 20 sztuk dobrze znanych na rynku estradowym urządzeń efektowych CLF POSEIDON WASH XL. Na froncie, nad widownią, zamontowane zostało 6 sztuk Elation Artiste Picasso, odpowiedzialnych za precyzyjne kadrowanie i animację wiązek świetlnych o mocy ponad 23 000 lumenów, przy zachowaniu bardzo wysokiej kultury pracy. Ponadto główny system oświetlenia wspierany jest przez mniejsze, lecz również funkcjonalne modele, działające zamiennie lub równolegle na pozostałych scenach w teatrze. Spośród nich wyróżnia się 6 głowic DTS ALCHEMY WASH 5, wyposażonych w tradycyjną soczewkę Fresnela oraz zaawansowany moduł LED, gwarantujący perfekcyjne odwzorowanie kolorów (CRI > 98), oraz 12 ruchomych głów typu wash DTS NICK 1401. Zadania reflektorów typu spot realizują mniejsze urządzenia z serii wcześniej wspomnianych – ELATION Fuze SFX.
Na froncie, nad widownią, zamontowane zostało 6 sztuk Elation Artiste Picasso
W ramach podstawowego parku oświetlenia dostarczonych zostało 70 tradycyjnych reflektorów typu PC o mocy 1000 W, a także 30 reflektorów ELATION KL FRESNEL 8WW, wyposażonych w LED-owe źródło światła o mocy 350 W, mogących pracować równolegle dzięki rozbudowanym trybom krzywych ściemniania i cenionych przez techników za cichą pracę, rozbudowany system przesłon kadrujących oraz zmotoryzowany zoom. Park oświetleniowy uzupełnia m.in. 36 szt. wydajnych parów z zestawem wymiennych optyk – Elation KL PAR FC, 28 naświetlaczy CLF ARES, 10 reflektorów typu UV – ACME BL-100UV oraz 10 listew Elation SIXBAR 1000. W realiach teatralnych, gdzie często konieczne jest ręczne śledzenie aktorów, zastosowano dwa duże followspoty SPOTLIGHT FS HY 700CW oraz dwa mniejsze modele 300CW, co znacznie ułatwia pracę operatorów. Dla dodatkowych efektów specjalnych wprowadzono do instalacji dwie wytwornice dymu HAZE BASE THE FAB, współpracujące ze sterowanymi poprzez DMX wentylatorami Elation MagmaFAN1, natomiast dwa urządzenia BRITEQ H2FOGII odpowiadają za generowanie cięższego dymu.
System zasilania oparty jest na 14 regulatorach napięcia ETC ColorSource Thru Power.
Sterowanie oświetleniem Dużej Sceny odbywa się z poziomu konsoli ChamSys MQ250M STADIUM, wyposażonej w dodatkowy dotykowy monitor i współpracującej z systemem trackingu. W pozostałych częściach budynku realizatorzy mają do dyspozycji cztery konsolety – dwa modele MQ70 i dwa MQ50. Mobilność systemu oraz możliwość tworzenia backupu są zapewnione dzięki jednolitemu oprogramowaniu MagicQ wykorzystywanemu we wszystkich urządzeniach. Dystrybucja sygnału odbywa się przy współpracy sterowników z niezawodnymi konwerterami NETRON. W rackach sterowania poszczególnych scen zamontowano 6 urządzeń Obsidian EN12, 1 Obsidian RDM10 oraz 4 splittery Obsidian DMX10-5, zaś lokalną konwersję DMX/ETH realizuje 20 mobilnych bramek Obsidian EN4/EP4. Transmisja sygnału, mająca na celu zwiększenie stabilności przy rozproszonej sieci, opiera się na protokole sACN stosowanym równolegle z DMX, co czyni system elastycznym i skalowalnym. W sytuacjach wymagających bezprzewodowej transmisji sygnału DMX, technicy mogą korzystać z 10 wielokanałowych zestawów transmiterów i odbiorników CITY THEATRICAL Multiverse SHoW Baby, a dwa zestawy testerów DMX – CITY THEATRICAL DMX CAT – umożliwiają weryfikację komunikacji oraz podręczne sterowanie reflektorami.
Dystrybucja sygnału odbywa się przy współpracy sterowników z niezawodnymi konwerterami NETRON.
Całość uzupełnia autorski system P.S Teatr – SPECTRE, który integruje zarządzanie obwodami zasilającymi oraz oświetleniem podstawowym sal. System ten umożliwia zdalne blokowanie paneli sterowania przy wejściach do sali w trakcie spektakli, a duże dotykowe monitory w kabinach realizacyjnych prezentują stan obwodów w czasie rzeczywistym, gwarantując komfortową kontrolę nad całym systemem.
Sterowanie oświetleniem Dużej Sceny odbywa się z poziomu konsoli ChamSys MQ250M STADIUM.
Mechanika sceniczna
Zmodernizowany Teatr Żeromskiego posiada zaawansowany system sztankietów, mostów i zapadni, które pozwalają na szybkie zmiany dekoracji i transport aktorów. W ramach tej modernizacji, zredukowano manualne obsługiwanie systemów na rzecz centralnych pulpitów dotykowych, które zagwarantowały wygodę oraz większą precyzję sterowania. Nowoczesne pulpity integrują wszystkie elementy mechaniki scenicznej, umożliwiając sterowanie indywidualnie lub grupowo, zapisywanie i odtwarzanie presetów, a także monitorowanie pozycji urządzeń oraz przeciążeń. Współpraca z firmą Mikor Inżyniering zaowocowała wdrożeniem zaawansowanej mechaniki na Dużej Scenie, obejmującej m.in. 2 mosty oświetleniowe nad widownią, 6 mostów oświetleniowych scenicznych, most głośnikowy dla dźwięku immersyjnego oraz 28 sztankietów dekoracyjnych. Dodatkowo, teatr wyposażony jest w zapadnię proscenium, zapadnię jednopoziomową oraz sześć zapadni dwupoziomowych. Te urządzenia umożliwiają szybki i bezpieczny transport aktorów oraz dekoracji, z możliwością zdalnego sterowania sceną obrotową o średnicy 5m oraz wózkami do transportu dekoracji.
Współpraca z firmą Mikor Inżyniering zaowocowała wdrożeniem zaawansowanej mechaniki na Dużej Scenie, obejmującej m.in. 2 mosty oświetleniowe nad widownią, 6 mostów oświetleniowych scenicznych, most głośnikowy dla dźwięku immersyjnego oraz 28 sztankietów dekoracyjnych.
Na każdej zapadni można umieścić jeden z sześciu wózków do przewozu dekoracji, które mogą poruszać się autonomicznie lub podążać wzdłuż taśmy magnetycznej. Są również dostępne mniejsze wersje wózków, a każdy z nich posiada możliwość ich obrotu o 360 stopni. Ciekawe rozwiązanie stanowi mobilna zapadnia jednoosobowa, działająca na zasadzie windy, umożliwiająca szybkie pojawienie się lub zniknięcie aktora ze sceny, poruszająca się z prędkością do 0,5 m/s. Całość uzupełniają stałe wieże portalowe oraz relingi oświetleniowe balkonu widowni. Duża Scena wyposażona została również w zaawansowany system okotarowania, obejmujący nie tylko kurtynę główną, ale również kulisy boczne, lambrekiny, paludamenty oraz kotary horyzontowe. Scena Kameralna dysponuje dwoma ruchomymi rusztami oświetleniowymi oraz mostem nad bramą prowadzącą na dziedziniec. W Salach Prób zamontowano stałe ruszty i relingi oświetleniowe, a także dedykowany mechanizm suwnicowy w warsztacie malarni.
Duża Scena Teatru Żeromskiego została wyposażona w nowoczesny system nagłośnieniowy, w tym system dźwięku immersyjnego, który pozwala widzom doświadczyć przestrzennego dźwięku, niemal przenosząc ich w sam środek scenicznej rzeczywistości.
Nagłośnienie
Duża Scena Teatru Żeromskiego została wyposażona w nowoczesny system nagłośnieniowy, w tym system dźwięku immersyjnego, który pozwala widzom doświadczyć przestrzennego dźwięku, niemal przenosząc ich w sam środek scenicznej rzeczywistości. Sercem tego systemu jest procesor Kling & Freitag SCALA, który kieruje wszystkie sygnały do zestawu głośników, precyzyjnie rozmieszczając źródła dźwięku w przestrzeni. System frontowy oparto na pięciu zestawach K&F SPECTRA 212 umieszczonych nad proscenium. Wsparcie w zakresie najniższego pasma zapewniają subwoofery K&F NOMOS LS II. Publiczność na parterze otoczona jest pierścieniem źródeł punktowych K&F GRAVIS 8, natomiast balkon wyposażono w głośniki K&F CA 106 PRO, rozmieszczone także wzdłuż obrzeża sceny. Dla wzmocnienia efektu przestrzennego na suficie umieszczono sześć głośników K&F GRAVIS 12.
System frontowy oparto na pięciu zestawach K&F SPECTRA 212 umieszczonych nad proscenium. Wsparcie w zakresie najniższego pasma zapewniają subwoofery K&F NOMOS LS II.
Lokalizacja aktora na scenie jest na bieżąco monitorowana i przesyłana do systemów immersyjnego oraz oświetleniowego dzięki zastosowaniu trójwymiarowego trackingu TTA StageTracker. Firma P.S Teatr, we współpracy z ABLO Group, wyposażyła obiekt nie tylko w system dźwięku immersyjnego, ale także w kompleksowy pakiet urządzeń elektroakustycznych i narzędzi dla inspicjentów. W skład tego zestawu wchodzą konsolety cyfrowe, monitory odsłuchowe, systemy bezprzewodowe (w tym Shure AXIENT DIGITAL), komplety mikrofonów oraz akcesoriów scenicznych, rejestratory, odtwarzacze, a także systemy dystrybucji sygnału dźwiękowego opartego na protokole DANTE. Uzupełniają je rozwiązania w zakresie łączności bezprzewodowej i interkomowej (RTS ODIN), narzędzia do nasłuchu akcji scenicznej, system rozgłoszeniowy, cyfrowa sieć zegarów, transparenty „Cisza” oraz system wspierający niedosłyszących.
Dzięki przeprowadzonej inwestycji teatr wzbogacił się także o kompleks studyjny usytuowany w podziemiach. W jego skład wchodzi przestrzeń nagraniowa, reżyserka oraz strefa socjalna. Studio umożliwia rejestrację wielośladową dźwięku, profesjonalne miksowanie i mastering nagrań oraz odsłuch materiału audio w konfiguracjach 2.0, 2.1 i 5.1.
Publiczność na parterze otoczona jest pierścieniem źródeł punktowych K&F GRAVIS 8, natomiast balkon wyposażono w głośniki K&F CA 106 PRO, rozmieszczone także wzdłuż obrzeża sceny.
Multimedia
W ramach systemów multimedialnych w teatrze zaimplementowano kilka kluczowych rozwiązań: system informacji widza dedykowany każdej sali, który umożliwia prezentację predefiniowanych grafik (np. aktualnego repertuaru), system podglądu wideo oraz system prezentacji obrazu. Zainstalowany system podglądu obejmuje między innymi zespół monitorów (zgodnych ze standardami SDI oraz DVB-T) oraz szereg kamer stałopozycyjnych i PTZ, rozmieszczonych w strategicznych miejscach, kluczowych dla prowadzenia spektaklu i komunikacji. Centralnym punktem instalacji są matryce wideo SDI (80×80 oraz 40×40), uzupełniane o różnorodne konwertery sygnału (SDI<->HDMI, OPT<->SDI). Współczesny teatr coraz częściej uzupełnia, a czasem całkowicie zastępuje tradycyjną dekorację projekcją multimedialną i dynamicznym mappingiem, które stały się jednym z głównych środków przekazu. Na Dużej Scenie zadanie to realizują dwa projektory – BARCO UDM W30 4K oraz EPSON EB-PU2116W, natomiast identyczny drugi projektor EPSON stanowi podstawę projekcji na Scenie Kameralnej. Każda ze scen posiada wydzielone stanowisko realizatorskie z mediaserwerem (oprogramowanie Resolume Arena 7 + VMIX Pro) oraz mikserem wizyjnym Blackmagic Design ATEM Television Studio 4K8.
Współczesny teatr coraz częściej uzupełnia, a czasem całkowicie zastępuje tradycyjną dekorację projekcją multimedialną i dynamicznym mappingiem, które stały się jednym z głównych środków przekazu. Na Dużej Scenie zadanie to realizują dwa projektory – BARCO UDM W30 4K oraz EPSON EB-PU2116W, natomiast identyczny drugi projektor EPSON stanowi podstawę projekcji na Scenie Kameralnej.
Podsumowanie
Po 145 latach zabytkowa budowla teatru w końcu odzyskała swój dawny blask, w pełni oddając wizję jej twórcy, Ludwika Stumpfa. Spacerując ulicą Sienkiewicza, nie sposób nie zwrócić uwagi na elegancką elewację zdobioną czterema muzami, która podkreśla prestiż zmodernizowanej siedziby. „Do kamienicy przy ulicy Sienkiewicza wkroczyła nowoczesność i nowa jakość. Jednocześnie Teatr nie stracił tego co najważniejsze – niezwykłej atmosfery miejsca, które odwiedza się nie tylko dla rozrywki, ale przede wszystkim dla emocji i refleksji” podsumowuje Prezydent Miasta Kielce Agata Wojda.
Oferta kulturalna Teatru Żeromskiego jest niezwykle bogata – obok uznanych, lokalnie adaptowanych sztuk prezentowane są również nowatorskie premiery, często wykraczające poza tradycyjne schematy. Teatr organizuje także liczne warsztaty, spotkania z twórcami, panele dyskusyjne, spektakle czytane oraz szereg innych wydarzeń okołoteatralnych. Powrót aktorów i pracowników do odnowionej siedziby zbiegł się z organizacją 6. Kieleckiego Festiwalu Teatralnego. „To był prawdziwy sprawdzian zarówno dla załogi artystycznej, technicznej jak i samej zainstalowanej technologii. Ilość koniecznych do przyswojenia informacji związanych z obsługą poszczególnych podsystemów technologicznych w tak krótkim czasie była niezwykle duża, a przecież należało jeszcze zaznajomić z ich możliwościami i konfiguracją gościnne zespoły techniczne z różnych krajów.” – stwierdził mgr inż. Dominik Drobisz, pełniący nadzór nad prowadzonymi pracami z ramienia firmy P.S. Teatr oraz wsparcie techniczne w trakcie Festiwalu. „Zespoły z różnych stron Polski, Islandii, Niemiec i Francji bardzo dobrze oceniły zastane elementy technologii oraz samą współpracę z ekipą techniczną Teatru – to naprawdę zespół specjalistów z bardzo dużym doświadczeniem i umiejętnościami. Ze swojej perspektywy mogę stwierdzić, że zarówno w trakcie bieżących konsultacji na etapie realizacji jak i uruchomień mogłem zawsze liczyć na Ich merytoryczne podejście” – dodaje Dominik Drobisz.
Tekst: Marcin Ziniak, Muzyka i Technologia
Zdjęcia: Piotr Piekut, P.S. Teatr
NAGŁOŚNIENIE I OŚWIETLENIE DLA OBIEKTÓW KULTURY
Zainteresowały cię opisane rozwiązania i wykorzystane urządzenia?
Pomożemy, doradzimy, odpowiemy na twoje pytania.
Skontaktuj się z nami.
